โรคนิ่ว เกิดจากการตกตะกอนของแร่ธาตุต่าง ๆ ที่รวมตัวกันเป็นก้อน มีชนิดและขนาดที่ต่างกันไป โดยมักจะเกิดขึ้นบริเวณไต และอาจพบได้ทั้งระบบทางเดินปัสสาวะ เช่น นิ่วในถุงน้ำดี นิ่วทอนซิล และนิ่วอาจสร้างความเจ็บปวดทรมานให้ผู้ป่วยได้หากก้อนนิ่วมีขนาดใหญ่จนทำให้อุดตันและทำให้เกิดการอักเสบตามอวัยวะต่าง ๆ ซึ่งจะมีอาการแสดงแตกต่างกันไปตามบริเวณที่เกิดนิ่ว

โรคนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะชื่อเรียกรวมๆของนิ่วทางเดินปัสสาวะเป็นชื่อรวมของนิ่วซึ่งจะแบ่งตามตำแหน่งที่อยู่ต่างๆของนิ่ว คือ นิ่วในไต นิ่วในท่อไต นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ และนิ่วในท่อปัสสาวะ โรคนิ่วนั้นมักเริ่มต้นเกิดในไต และต่อมาเลื่อนตำแหน่งไปยังกรวยไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ และท่อปัสสาวะ ซึ่งถ้านิ่วมีขนาดเล็กก็จะหลุดออกมาเองได้ตอนผู้ป่วยปัสสาวะ แต่ถ้านิ่วมีขนาดใหญ่ก็จะไปอุดตันตามตำแหน่งต่างๆ โรคนิ่วทางเดินปัสสาวะพบได้บ่อยประมาณร้อยละ 10 ถึง 20 ของประชากรเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย โรคนิ่วไตในคนไทยพบว่ามีอุบัติการณ์การเป็นนิ่วซ้ำสูงมาก ทำให้ทั้งผู้ป่วย และภาครัฐต้องสูญเสียค่าใช้จ่ายในการรักษา และป้องกันการเกิดนิ่วซ้ำสูงมาก ดังนั้นโรคนิ่วไตจึงจัดเป็นปัญหาสุขภาพที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของประชากรไทยเป็นอย่างยิ่ง

โรคนิ่วมีอยู่ด้วยกัน 2 ชนิด คือนิ่วในถุงน้ำดี และ นิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ (นิ่วในไต นิ่วในท่อไต นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ และนิ่วในท่อปัสสาวะ) ซึ่งนิ่วทั้งสองประเภทนี้มีความแตกต่างกันตาม สาเหตุ รวมทั้งการดูแลรักษา แต่ที่เรียกว่านิ่วเหมือนกัน อันนี้คงเป็นเพราะว่า ลักษณะที่เห็นนั้น เป็นก้อนคล้ายหินเหมือนกัน เวลาพูดถึงโรคนิ่ว จึงต้องรู้ว่าเป็นนิ่วที่ไหน ปัจจุบันโรคนิ่วเป็นปัญหาสาธารณสุขที่พบมากทั่วโลกไม่ว่าจะเป็น นิ่วในไต นิ่วในท่อไต นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ นิ่วท่อปัสสาวะ นิ่วในถุงน้ำดี และอุบัติการณ์โรคนิ่วไตมีแนวโน้มสูงขึ้น ในประเทศไทยมีอุบัติการณ์โรคนิ่วไตสูงมาก การมีนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะจะส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนอื่น เช่น การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ การทำงานของไตเสื่อมลง และอาจร้ายแรงจนถึงเกิดภาวะไตวายเรื้อรังและโรคไตระยะสุดท้าย ล้วนเป็นสาเหตมาจากนิ่วในไต และ นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ ซึ่งทำให้เสียชีวิตได้